Geografia

Geografia Węgier - Kotlina Panońska

Kotlina Panońska (inne nazwy to "Nizina Węgierska", "Nizina Panońska" i "Basen Karpacki") to obszar środkowej Europy ograniczony od zachodu przez Alpy, od północy i wschodu przez Karpaty, a od południa przez Góry Dynarskie - wraz z ich przedgórzami. Stanowi on ogromne tektoniczne zapadlisko między Alpami i Karpatami. W zapadlisku tym w trzeciorzędzie istniało śródlądowe Morze Panońskie, połączone z ówczesnym Morzem Śródziemnym, które pod koniec tej epoki uległo spłyceniu i przekształciło się w tzw. jezioro panońskie. Jezioro to w czwartorzędzie zostało w całości zasypane przez osady rzeczne. Miąższość osadów morskich w okolicy węgierskiego miasta Győr sięga 10 km. Miąższość osadów jeziornych i rzecznych miejscami przekracza kilometr.

Kotlina Panońska dzieli się na trzy wielkie części, z których zachodnia - Mała Nizina Węgierska (węg. Kisalföld) i wschodnia - Wielka Nizina Węgierska (węg. Alföld) stanowią niemal zupełnie płaskie równiny, a centralna - Kraj Zadunajski (węg. Dunántúl) - kompleks wyżyn, wzgórz i niskich gór. W południowej części Kotliny Panońskiej, na południe od Dunaju i Drawy, występują panońskie góry wyspowe - grupa reliktowych pasm gór średnich i niskich oraz wzgórz, nie związanych z żadnym z sąsiednich systemów górskich.

Gleby Kotliny mają w większości pochodzenie rzeczne. W dolinach rzek są to gleby aluwialne, w wyższych partiach stepowe czarnoziemy, występują również gleby eoliczne - lessy i piaski. Na terenach rozległych niegdyś, obecnie osuszonych bagnisk występują gleby bagienne i torfowe. Wszystkie odznaczają się wysoką urodzajnością - z wyjątkiem zasolonych gleb zwanych na Węgrzech szik, występujących na pusztach.

Największą rzeką Kotliny Panońskiej i jej osią hydrograficzną jest Dunaj. Kotlina w całości stanowi jego zlewnię. Dunaj wkracza na teren Kotliny w jej północno-zachodnim narożniku poprzez przełomową Bramę Hainburską, potem płynie na wschód, w kolejnym przełomowym odcinku ("Zakole Dunaju") skręca na południe i przecina niemal całą Kotlinę. Na jej południowym skraju Dunaj skręca na południowy wschód, przyjmuje kilka wielkich dopływów i opuszcza Kotlinę tworząc kolejny przełom - między Karpatami Południowymi a Górami Wschodnioserbskimi, ze słynną Żelazną Bramą. Oprócz Dunaju Kotlinę przecinają dwa jego dopływy dorównujące mu wielkością - Cisa na wschodzie i Sawa na południu, jak również mrowie mniejszych rzek, odwadniających otaczające góry. Zgodnie z nachyleniem powierzchni Kotliny rzeki płyną generalnie na południe i w kierunku jej centrum.

w Kraju Zadunajskim leży największe jezioro Węgier i całej Europy Środkowej - Balaton, na jego przedłużeniu na północny wschód - zanikające jezioro Velence, a na południowy zachód - obszar bagien zwany Małym Balatonem (węg. Kis-Balaton). Jest on reliktem rozległych błot, występujących dawniej na obszarze całej Kotliny Panońskiej, osuszonych przez człowieka w ciągu ostatnich stuleci. Po Balatonie największym jeziorem Kotliny jest bezodpływowe Jezioro Nezyderskie na granicy Austrii i Węgier. Pozostałe jeziora Kotliny mają charakter niewielkich, bezodpływowych jeziorek, często wysychających w okresach suszy, typowych dla stepu.

Klimat Kotliny Panońskiej jest suchy, umiarkowany i kontynentalny. Stanowi specyficzny typ klimatu, zwany panońskim. Kontynentalizm wzrasta z zachodu na wschód, w tym samym kierunku maleje ilość opadów. Mała ilość opadów powoduje okresowe susze, zwłaszcza na Wielkiej Nizinie Węgierskiej.

Pierwotną formacją roślinną Kotliny Panońskiej był step przechodzący w lasostep. W wyniku działalności człowieka formacje te jednak prawie całkowicie zanikły. Dawne stepy stanowią obecnie grunty rolne, zaś lasy (które np. na Węgrzech stanowią tylko 15% powierzchni kraju) przetrwały tylko reliktowo, w wyższych partiach wzgórz.

Gleby, flora i fauna Węgier

Jednym z najważniejszych skarbów przyrodniczych Węgier są bogatę w próchnicę gleby. Występują tu zarówno czarnoziemy (zajmują 30% powierzchni Węgier) jak i gleby szkieletowe. Stosunkowo dużo jest brunatnych gleb leśnych. Gdzieniegdzie występują gleby słone. Niewielki odsetek stanowią rędziny oraz gleby bagienne. 

Ze względu na zdecydowanie łagodniejszy niż w Polsce klimat, w kraju Madziarów więcej jest roślin ciepłolubnych, zaś na południowych krańcach kraju możliwa stała się uprawa moreli, migdałowców i figowców. Bardzo charakterystyczną roślinnością pokryta jest Wielka Nizina, przechodząca później bezpośrednio w ukraińskie stepy. W niektórych miejscach, ze względu na znaczne zasolenie gleby, występuje tam flora właściwa dla obszarów nadmorskich.

Naturalną roślinność tworzyły lasostepy i lasy bukowe w górach. W wyniku niszczenia lasostepów i lasów rozprzestrzeniły się stepy.

Prawie 75% ze wszystkich gatunków kręgowców występujących na Węgrzech stanowią ptaki, co czyni ten kraj niezwykle atrakcyjnym miejscem obserwacji dla ornitologów. Główne skupiska tych zwierząt znajdują się w okolicach Hortobágy oraz jezior Tisza i Kis-Balaton, gdzie liczne tereny zalewowe i mokradła stwarzają korzystne warunki lęgowe i gniazdowania. Często spotykane są również popularne ssaki: sarny, jelenie, dziki, zające, wilki, niedźwiedzie, borsuki i rysie, co czyni Węgry atrakcyjnym obszarem łowieckim.

Na terenie Węgier utworzono 10 Parków Narodowych oraz liczne Parki Krajobrazowe i Rezerwaty Przyrody. https://trekhunt.com/hu/article/magyarorszag-nemzeti-parkja/